Thực trạng rau củ quả ngày càng ít đi chất dinh dưỡng hay còn gọi là “rau rỗng”. Rau hữu cơ ngày càng khan hiếm, tự trồng rau là giải pháp kiểm soát chất dinh dưỡng
Cần đến 20 trái táo mới đủ dinh dưỡng bằng 1 trái ngày xưa, có thể đã từ lâu bạn không được ăn một trái ổi thơm lừng và ngon ngọt đậm đà đúng vị. Đã đến lúc bạn phải nhìn lại thực phẩm bạn đang ăn hàng ngày.
Giống ổi xưa, khi chín là thơm lừng, chỉ cần đứng gần cây là đã thấy mùi thơm, trái nào mà chín đêm thì chắc chắn bị dơi hay chuột ăn mất, ngày xưa cầm trái ổi trên tay hít hà cho đã rồi mới ăn.
Rau củ quả ngày càng ít đi chất dinh dưỡng hay còn gọi là “rau rỗng” hay “rau củ quả rỗng” chỉ bắt đầu xuất hiện khi các loại hóa chất trong nông nghiệp ra đời. “Rỗng” tức là hàm lượng dinh dưỡng hoặc một số dưỡng chất tốt cho sức khỏe trong rau củ quả bị giảm xuống trầm trọng hoặc mất đi. Đây là hậu quả nghiêm trọng của nền nông nghiệp công nghiệp hóa. Rau củ đã mất chất dinh dưỡng lại bị nhiễm hóa chất, liệu có còn an toàn để con người sử dụng?
“Rau rỗng” - hậu quả từ nông nghiệp hiện đại và thương mại toàn cầu
Ngày nay bạn có thể mua táo Mỹ, chuối Dole, kiwi Úc ở bất kỳ siêu thị nào của Việt Nam, số lượng không hạn chế… Cuộc sống thật tiện lợi, nhưng đó chỉ là một mặt của vấn đề. Các chuyên gia cảnh báo rằng, mật độ dưỡng chất trong rau củ quả đang sụt giảm một cách tệ hại.
Theo nhiều nghiên cứu, một quả táo được trồng vào những năm 1950 có thể cung cấp đủ vitamin cho cơ thể trong một ngày, thì ngày nay, chúng ta phải cần đến 5, 10, thậm chí là 20 quả táo thì mới đáp ứng đủ nhu cầu vitamin của cơ thể một ngày.
Khi bạn tính toán khẩu phần ăn, không chỉ là ăn cho đủ calo và đầy bụng, bao nhiêu loại này hay loại kia mà phải cân bằng giữa lượng chất đạm, béo, đường bột… với các chất dinh dưỡng khác như vitamin A, B, C, axit béo omega-3, các chất khoáng trung và vi lượng, chất chống oxy hóa… Tùy vào hàm lượng dinh dưỡng nguyên liệu thực phẩm mà các nhà nghiên cứu đưa ra những khuyến cáo khác nhau cho từng đối tượng. Tuy nhiên, nếu như chỉ cần một trái táo là đủ vitamin cho cơ thể vào năm 1950 thì ngày nay có lẽ bạn cần phải ăn đến… 20 trái, thậm chí là nhiều hơn nữa.
Nhiều nghiên cứu còn cho thấy, so với vài thập kỷ trước đây, các chất dinh dưỡng trong thực phẩm suy giảm nhiều. nếu xét về mật độ năng lượng calo có thể không thay đổi, nhưng thực ra chúng khá “rỗng”. Nhiều nhà khoa học đã cảnh báo về vấn đề này khi khảo sát trên nhiều loại thực phẩm khác nhau. Táo chỉ là một ví dụ, những quả táo ngày nay nhìn bề ngoài có vẻ đẹp hơn loại táo của những năm 1950, nhưng hàm lượng các chất dinh dưỡng đã giảm sút nghiêm trọng. Quả cam ngày nay cũng có lượng sắt ít hơn 5 lần những quả cam từ vài thập niên trước.
Theo các nhà nghiên cứu Canada, sau 50 năm, củ khoai tây đã mất đi một nửa lượng vitamin C, sắt và một phần tư lượng canxi. Do đó có thể chúng ta sẽ phải cần ăn đến 5 trái chuối, 10 trái cam, và 26 trái đào để có được lượng vitamin A tương đương, đáp ứng cho nhu cầu hàng ngày của cơ thể.
Dù các nhà nghiên cứu không hoàn toàn cùng đồng ý với những tỉ lệ sụt giảm giá trị dinh dưỡng nêu trên. Mức độ suy giảm phụ thuộc theo từng loại rau củ quả, giống, mùa và địa lý… nhưng hầu hết họ đều thừa nhận rằng đây là một vấn đề thực tế.
Vậy “rau rỗng” là do nguyên nhân nào?
Nhiều nhà nghiên cứu đã tiến hành thử nghiệm và khẳng định thực trạng đồ ăn ngày càng bị “suy dinh dưỡng” là một thực trạng và chúng xuất phát từ một số nguyên nhân như:
Nền nông nghiệp công nghiệp hóa với mật độ cây trồng cao, lạm dụng thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ và phân bón hóa học… Điều này đã thúc đẩy tốc độ phát triển của cây, nhưng nó cũng làm giảm thời gian cần thiết để cây tạo ra và cố định các chất dinh dưỡng trong rau củ quả.
Kỹ thuật thâm canh bòn rút kiệt quệ sự màu mỡ của đất, khiến đất trở nên nghèo dinh dưỡng. Cây được trồng trên đất cằn cỗi cũng cằn cỗi theo. Rau quả to xác vì phân hóa học và chất kích thích tăng trưởng, nó cũng không còn vị đậm đà, ngọt lành cùng với những dưỡng chất nguyên sơ nữa.
Nhiều sản phẩm nông nghiệp thường được trồng ở một nơi, sơ chế đóng gói ở một nơi và chuyên chở đi tiêu thụ ở một nơi khác có thể từ quốc gia này đến quốc gia khác, từ châu lục này sang châu lục khác nên mất rất nhiều thời gian, từ đó, làm giảm giá trị dinh dưỡng của rau củ quả.
Giống như nuôi gà công nghiệp, nhiều trang trại thủy canh tập trung chủ yếu vào sản lượng, dùng dung dịch thủy canh không phù hợp với giống cây trồng, không có các chất đặc trưng từng giống loài.
Để trái cây đều, đẹp, ít bị dập nát hư hao, người ta đã thu hái ngay từ lúc chúng chưa kết thúc quá trình tích lũy dưỡng chất, đặc biệt là những loại cần phải có ánh nắng mặt trời để hình thành, như các hoạt chất anthocyanin, polyphenol… là những chất giúp cơ thể người chống lại ung thư, lão hóa, tiểu đường… Một số loại trái cây nếu hái sớm thì lượng vitamin C coi như là bằng không.
Giải pháp nào để rau củ quả “khỏe” trở lại?
Đối với người tiêu dùng
Nếu không thể tự trồng vườn, khách hàng nên lựa chọn mua thực phẩm trồng theo phương pháp hữu cơ, hoặc dân dã truyền thống không dùng hóa chất.
Nên chấp nhận việc ăn “mùa nào thức nấy”. Chính bởi tâm lý muốn ăn quanh năm, bốn mùa mà người nông dân mới phải trồng và dùng thêm nhiều thuốc kích thích, bón thêm nhiều phân hóa học để cây ra trái mùa, đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.
Vùng nào thức nấy: rau củ quả tươi mới sản xuất tại địa phương đảm bảo hơn là vận chuyển từ nơi khác quá xa, đặc biệt là rau củ quả nhập khẩu cũng cần xem xét kỹ lưỡng.
Đối với người nông dân và nền nông nghiệp nói chung
Thay đổi phương pháp canh tác: hãy canh tác hữu cơ, sử dụng các phương pháp trồng trọt tự nhiên, chẳng hạn như thiên địch, bắt sâu, phân ủ xác cây lá, phân chuồng hoai mục, không cày đất, tận dụng cỏ…
Hạn chế vận chuyển rau củ quả nhiều lần: việc vận chuyển nhiều và vận chuyển quá xa sẽ dễ làm mất đi chất dinh dưỡng có trong rau củ.
Không thâm canh: việc thâm canh lại sử dụng hóa chất làm đất bị suy cạn chất dinh dưỡng, từ đó cây trồng không có chất dinh dưỡng để hấp thu.
Không thu hái khi trái cây còn xanh: phải tùy vào đặc điểm của từng loại trái cây rau củ mà thu hoạch, không thu hoạch rồi ép chín trái cây khi chúng chưa tích lũy đủ dưỡng chất…
Tất nhiên, đây chỉ là một số biện pháp cơ bản nhất để thay đổi tình trạng “rau rỗng” hiện nay. Và để nền nông nghiệp “xanh” trở lại, không chỉ là sự cố gắng của 1 cá nhân mà là sự thấu hiểu và chung tay của cả cộng đồng.
Giống ổi xưa, khi chín là thơm lừng, chỉ cần đứng gần cây là đã thấy mùi thơm, trái nào mà chín đêm thì chắc chắn bị dơi hay chuột ăn mất, ngày xưa cầm trái ổi trên tay hít hà cho đã rồi mới ăn.
Rau củ quả ngày càng ít đi chất dinh dưỡng hay còn gọi là “rau rỗng” hay “rau củ quả rỗng” chỉ bắt đầu xuất hiện khi các loại hóa chất trong nông nghiệp ra đời. “Rỗng” tức là hàm lượng dinh dưỡng hoặc một số dưỡng chất tốt cho sức khỏe trong rau củ quả bị giảm xuống trầm trọng hoặc mất đi. Đây là hậu quả nghiêm trọng của nền nông nghiệp công nghiệp hóa. Rau củ đã mất chất dinh dưỡng lại bị nhiễm hóa chất, liệu có còn an toàn để con người sử dụng?
“Rau rỗng” - hậu quả từ nông nghiệp hiện đại và thương mại toàn cầu
Ngày nay bạn có thể mua táo Mỹ, chuối Dole, kiwi Úc ở bất kỳ siêu thị nào của Việt Nam, số lượng không hạn chế… Cuộc sống thật tiện lợi, nhưng đó chỉ là một mặt của vấn đề. Các chuyên gia cảnh báo rằng, mật độ dưỡng chất trong rau củ quả đang sụt giảm một cách tệ hại.
Theo nhiều nghiên cứu, một quả táo được trồng vào những năm 1950 có thể cung cấp đủ vitamin cho cơ thể trong một ngày, thì ngày nay, chúng ta phải cần đến 5, 10, thậm chí là 20 quả táo thì mới đáp ứng đủ nhu cầu vitamin của cơ thể một ngày.
Khi bạn tính toán khẩu phần ăn, không chỉ là ăn cho đủ calo và đầy bụng, bao nhiêu loại này hay loại kia mà phải cân bằng giữa lượng chất đạm, béo, đường bột… với các chất dinh dưỡng khác như vitamin A, B, C, axit béo omega-3, các chất khoáng trung và vi lượng, chất chống oxy hóa… Tùy vào hàm lượng dinh dưỡng nguyên liệu thực phẩm mà các nhà nghiên cứu đưa ra những khuyến cáo khác nhau cho từng đối tượng. Tuy nhiên, nếu như chỉ cần một trái táo là đủ vitamin cho cơ thể vào năm 1950 thì ngày nay có lẽ bạn cần phải ăn đến… 20 trái, thậm chí là nhiều hơn nữa.
Nhiều nghiên cứu còn cho thấy, so với vài thập kỷ trước đây, các chất dinh dưỡng trong thực phẩm suy giảm nhiều. nếu xét về mật độ năng lượng calo có thể không thay đổi, nhưng thực ra chúng khá “rỗng”. Nhiều nhà khoa học đã cảnh báo về vấn đề này khi khảo sát trên nhiều loại thực phẩm khác nhau. Táo chỉ là một ví dụ, những quả táo ngày nay nhìn bề ngoài có vẻ đẹp hơn loại táo của những năm 1950, nhưng hàm lượng các chất dinh dưỡng đã giảm sút nghiêm trọng. Quả cam ngày nay cũng có lượng sắt ít hơn 5 lần những quả cam từ vài thập niên trước.
Theo các nhà nghiên cứu Canada, sau 50 năm, củ khoai tây đã mất đi một nửa lượng vitamin C, sắt và một phần tư lượng canxi. Do đó có thể chúng ta sẽ phải cần ăn đến 5 trái chuối, 10 trái cam, và 26 trái đào để có được lượng vitamin A tương đương, đáp ứng cho nhu cầu hàng ngày của cơ thể.
Dù các nhà nghiên cứu không hoàn toàn cùng đồng ý với những tỉ lệ sụt giảm giá trị dinh dưỡng nêu trên. Mức độ suy giảm phụ thuộc theo từng loại rau củ quả, giống, mùa và địa lý… nhưng hầu hết họ đều thừa nhận rằng đây là một vấn đề thực tế.
Vậy “rau rỗng” là do nguyên nhân nào?
Nhiều nhà nghiên cứu đã tiến hành thử nghiệm và khẳng định thực trạng đồ ăn ngày càng bị “suy dinh dưỡng” là một thực trạng và chúng xuất phát từ một số nguyên nhân như:
Nền nông nghiệp công nghiệp hóa với mật độ cây trồng cao, lạm dụng thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ và phân bón hóa học… Điều này đã thúc đẩy tốc độ phát triển của cây, nhưng nó cũng làm giảm thời gian cần thiết để cây tạo ra và cố định các chất dinh dưỡng trong rau củ quả.
Kỹ thuật thâm canh bòn rút kiệt quệ sự màu mỡ của đất, khiến đất trở nên nghèo dinh dưỡng. Cây được trồng trên đất cằn cỗi cũng cằn cỗi theo. Rau quả to xác vì phân hóa học và chất kích thích tăng trưởng, nó cũng không còn vị đậm đà, ngọt lành cùng với những dưỡng chất nguyên sơ nữa.
Nhiều sản phẩm nông nghiệp thường được trồng ở một nơi, sơ chế đóng gói ở một nơi và chuyên chở đi tiêu thụ ở một nơi khác có thể từ quốc gia này đến quốc gia khác, từ châu lục này sang châu lục khác nên mất rất nhiều thời gian, từ đó, làm giảm giá trị dinh dưỡng của rau củ quả.
Giống như nuôi gà công nghiệp, nhiều trang trại thủy canh tập trung chủ yếu vào sản lượng, dùng dung dịch thủy canh không phù hợp với giống cây trồng, không có các chất đặc trưng từng giống loài.
Để trái cây đều, đẹp, ít bị dập nát hư hao, người ta đã thu hái ngay từ lúc chúng chưa kết thúc quá trình tích lũy dưỡng chất, đặc biệt là những loại cần phải có ánh nắng mặt trời để hình thành, như các hoạt chất anthocyanin, polyphenol… là những chất giúp cơ thể người chống lại ung thư, lão hóa, tiểu đường… Một số loại trái cây nếu hái sớm thì lượng vitamin C coi như là bằng không.
Giải pháp nào để rau củ quả “khỏe” trở lại?
Đối với người tiêu dùng
Nếu không thể tự trồng vườn, khách hàng nên lựa chọn mua thực phẩm trồng theo phương pháp hữu cơ, hoặc dân dã truyền thống không dùng hóa chất.
Nên chấp nhận việc ăn “mùa nào thức nấy”. Chính bởi tâm lý muốn ăn quanh năm, bốn mùa mà người nông dân mới phải trồng và dùng thêm nhiều thuốc kích thích, bón thêm nhiều phân hóa học để cây ra trái mùa, đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.
Vùng nào thức nấy: rau củ quả tươi mới sản xuất tại địa phương đảm bảo hơn là vận chuyển từ nơi khác quá xa, đặc biệt là rau củ quả nhập khẩu cũng cần xem xét kỹ lưỡng.
Đối với người nông dân và nền nông nghiệp nói chung
Thay đổi phương pháp canh tác: hãy canh tác hữu cơ, sử dụng các phương pháp trồng trọt tự nhiên, chẳng hạn như thiên địch, bắt sâu, phân ủ xác cây lá, phân chuồng hoai mục, không cày đất, tận dụng cỏ…
Hạn chế vận chuyển rau củ quả nhiều lần: việc vận chuyển nhiều và vận chuyển quá xa sẽ dễ làm mất đi chất dinh dưỡng có trong rau củ.
Không thâm canh: việc thâm canh lại sử dụng hóa chất làm đất bị suy cạn chất dinh dưỡng, từ đó cây trồng không có chất dinh dưỡng để hấp thu.
Không thu hái khi trái cây còn xanh: phải tùy vào đặc điểm của từng loại trái cây rau củ mà thu hoạch, không thu hoạch rồi ép chín trái cây khi chúng chưa tích lũy đủ dưỡng chất…
Tất nhiên, đây chỉ là một số biện pháp cơ bản nhất để thay đổi tình trạng “rau rỗng” hiện nay. Và để nền nông nghiệp “xanh” trở lại, không chỉ là sự cố gắng của 1 cá nhân mà là sự thấu hiểu và chung tay của cả cộng đồng.
BÌNH LUẬN